Doğal Taş İşlemeciliğinin Günümüzdeki İzleri ve Geleneksel Usta El Sanatları

Uzun tarihsel süreçte doğanın sunduğu malzemeler, sanat ve zanaat dallarında önemli bir yer tutmuştur. Özellikle Bursa ve İznik gibi bölgeselerde Roma döneminden beri süregelen doğal taş işlemeciliği, zamanla Osmanlı saraylarında da kendine yer bulmuştur. Bu sanat, hem estetik hem de ekonomik açıdan değer kazanmış ve taşların ustaca şekillendirilmesiyle ortaya çıkan eserler, yüzyıllar boyunca elden ele aktarılmıştır.

Modern sanayi üretiminin yaygınlaşmasıyla birlikte bu geleneksel uğraş ciddi anlamda azalmış olsa da, kıymetli taşların işlenmesine devam eden küçük ölçekli atölyeler bulunmaktadır. Türkiye’de çalışan taş ustalarının sayısı giderek azalsa da, bu el sanatını yaşatmaya çalışan az sayıdaki ustalardan biri de Bursa’daki küçük atölyesinde çalışan İsmail Hakkı Özak’tır. Kendine has yöntemleri ve sabırla yürüttüğü işlemesiyle geleneksel sanatın yaşatıcılarından biri olmayı sürdürüyor.

Kendi Ellerimle Bir Gün İçinde Bir Takı Hazırlıyorum

İsmail Hakkı Özak, 40 yılı aşkın süredir Bursa’nın Nilüfer ilçesindeki küçük atölyesinde, doğadan topladığı taşları şekillendirerek özgün takılar tasarlıyor. Bu süreç, her gün birçok aşamadan geçerek tamamlanıyor. Taşın kesilmesi, yontulması, parlatılması ve gümüşle birleştirilmesi, onun titizlikle uyguladığı adımlar arasında yer alıyor. Özak, bu işlemleri yaparken taşların doğal tonlarını ve dokularını koruyarak, her parçada eşsiz bir sanat eseri ortaya çıkartıyor.

ilk Mezunun ve Öğrenmenin Gücü

1985 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi’nin doğal taş işlemeciliği bölümünden mezun olan Özak, bu alanda Türkiye’de ilk mezun olma gururunu taşıyor. Metal işçiliği eğitimi almış olması, taş ve metalin bütünleştiği bu sanatın temelini oluşturmuş. O güne kadar böyle bir bölüm bulunmadığını ve kendisinin bu sanat dalının öncülerinden olduğunu belirtiyor.

Bursa’da Taşı İşleyen Tek Kişiyim

Geleneksel taş işlemeciliği, Osmanlı sarayı döneminde daha çok saray çevresinde var olmuş olsa da, zamanla büyük ölçüde unutulmuş. Bugün ise, Bursa’da taşı işleyen tek kişi olarak benim bu sanatı tekrar diriltmek ve yaşatmak için çalışıyorum,” diyor Özak. Bu sanatın, özellikle kaybolmaya yüz tutmuş yeteneklerin ve geleneklerin devam etmesi açısından büyük önem taşıdığını savunuyor.

Doğadan Taş Toplama ve Sanat İçin Attığım Adımlar

Taş işlemeciliğinin doğada başlayıp, sonunda zarif takılara dönüşen yolculuğunu anlatan Özak, “Sırt çantamı alıp yeni taşlar bulma macerasına atılırım. Her taş her yerde bulunmaz; bölgelere özgü mineral ve taşları tanımam gerekir. Doğadan topladığım taşları atölyemde işlemek üzere hazırlarım. Bu aşamada, tasarım kararını verip, taşın kesim ve yontma işlemlerine başlarım. Sonra parlatıp, gümüşle bütünleştiriyorum. Ürün hazır hale gelene kadar sabırla çalışırım ve bu sayede değerli ve özgün takılar ortaya çıkar.“

Doğada yaklaşık 4 bin mineral bulunsa da, bunların sadece yüz civarı takı yapımında kullanılabiliyor. Ona göre, “Ekmeğimi taştan çıkarıyorum. Türkiye’nin doğal taşlarını işlemeyi ve ekonomiye katma değer sağlamayı istiyorum. Bu meslek, zorluklarıyla beraber büyük bir değer barındırıyor ve beni çok mutlu ediyor” diyerek sözlerini tamamlıyor.

Gençlerin Sabreti ve Sanatın Geleceği

Ustanın en büyük dileklerinden biri, genç nesillere aktarımda sabrın ve öngörünün önemli olduğunu anlatmak. “Kaç kişiye bu sanatın inceliklerini öğrettim bilmiyorum, yaklaşık 10 öğrenciyle çalıştım. Çıraklık zaman alır ve sabır ister. Gençler ise hemen sonuç almak istiyor; o yüzden bu mesleğin eğitimi zor. Umarım ben sonrası için bu beceriyi sürdürenler kalır” diyerek, sanatın devamı için önemli mesajlar veriyor.

Türkiye ve Dünyada Doğal Taşın Değeri

Türkiye’de bu mesleğin pek de hak ettiği değeri görmediğine dikkat çeken Özak, “Çoğu kişi piyasadaki taşların doğal olup olmadığını bilmiyor. Zor ve zahmetli olduğu için ithal taşlara yöneliyorlar. Yurt dışında ise Almanya ve Fransa’da düzenlenen fuarlarda doğal taşlara büyük ilgi var. Ülkemizin zengin doğal kaynaklarını kullanarak, bu taşlara emek verenlerin sayısını arttırmak gerek. Hindistan’da bu sektörde yaklaşık bir milyon kişi çalışıyor. Türkiye de bu alanda gelişebilir ve ekonomimize katkı sağlayabilir” diyerek umutlarını dile getiriyor.”