Sudan’daki İç Savaşın Derinliği ve Bölgesel Yansımaları

Sudan, İsrail’in Gazze’deki insanlık dışı operasyonları ve Rusya’nın Ukrayna’daki saldırılarıyla birlikte dünya gündeminde yoğun şekilde yer alırken, iç savaş ikinci yılına giren Sudan’da gözle görülmeyen bir kriz sürüyor. Sudan ordusu ile paralı milis güçleri arasındaki çatışmalar, özellikle Darfur bölgesinde ciddi insani felaketlere yol açıyor. Son olaylarda, bölgedeki çatışmaların şiddetinin artmasıyla, oradaki siviller büyük tehlike altında kalmaya devam ediyor. Birleşmiş Milletler, ülkede 10 milyon kişinin evlerinden ayrılmak zorunda kaldığını ve 30 milyondan fazla insanın acil yardım beklediğini belirtiyor.

KRİZİN ÖNKÜSÜ VE GELİŞİMİ1989’da gerçekleşen askerî darbenin ardından iktidara gelen Ömer El Beşir’in, 2003’te Darfur’daki isyanı Cancavid milislerini kullanarak sona erdirmeye çalışmasıyla başlayan süreç, bugün hala devam eden karmaşık bir tabloyu ortaya koyuyor. Bu milisler, ülkenin güneyinde ve batısında kontrolü ele geçiren ana aktörler haline gelirken, iktidar odaklarının kendilerini koruma ve genişleme politikalarıyla birleşti. 2018 yılındaki halk ayaklanmaları ve sonrasında askeri yönetimle yapılan uzlaşmalar, HDK liderlerinin güç kazanmasına zemin hazırladı ve 2019’dan itibaren ülkeyi derin bir belirsizliğe sürükledi. Günümüzde ise, askeri yönetim ve HDK arasında yaşanan egemenlik mücadelesi sürdürüyor.

Savaşın Tetikleyicileri ve Çetin Çatışmalar İkili arasında güç paylaşımı anlaşmazlıkları, Nisan 2023’te patlak veren çatışmalara neden oldu. Bu çatışmalar, kısa süre içinde tüm ülkeyi sarmış, iç savaş haline dönüşmüştür. BAE ve diğer bölgesel aktörlerin desteğiyle güç kazanan HDK, ülkedeki zengin altın madenlerinin kontrolünü elinde tutmak isterken, bu zengin kaynaklar, ülkenin ekonomisinde kritik bir rol oynuyor. Ayrıca, Libya, Yemen ve Somali’deki haydutluk ve paralı asker faaliyetleriyle de bağlantıları olduğunu gösteriyor. Uluslararası arenada ise, HDK’nin bölge güçleriyle ilişkileri, müttefik ve muhalif güçler arasındaki mücadeleleri daha karmaşık hale getiriyor.

Uluslararası ve Bölgesel Dinamikler Ülkedeki mevcut durumu analiz eden uzmanlar, çeşitli muhtemel gelişme senaryoları üzerinde duruyor. Birinci senaryoda, el-Faşir’in kaybedilmesiyle sahadaki üstünlüğün yeniden sağlanabileceği ve sınırların yeniden şekillenebileceği öngörülüyor. İkinci olasılık, askeri güçlerin Nil Nehri’ne gerilemesi ve diplomatik yollara yönelmek, fakat bu durumun bölünmeye giden süreçte ilk adım olabileceği belirtiliyor. En olası senaryoda ise, küresel ve bölgesel güçlerin müdahalesiyle geçici bir ateşkesin sağlanması ve kalıcı bir barışın henüz çözüme kavuşmadan devam etmesi bekleniyor.
İsrail ve Bölge Planları uzmanlar, Sudan’daki bölünmenin, bölgesel ve uluslararası planların bir parçası olabileceğine dikkat çekiyor. Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Afrika Çalışmaları Bölüm Başkanı, HDK’nin Hartum’dan uzaklaşmak yerine Darfur bölgesinde yeni bir devlet kurma eğilimi içinde olabileceğini vurguluyor. Ancak, HDK’nin bu yönde ciddi bir devlet tecrübesine sahip olmadığı ve destekleri devam ettiği sürece faaliyetlerini sürdürebileceğine işaret ediyor. Ayrıca, bölgedeki güç yapılarına bakıldığında, İsrail’in ve ABD’nin bu gelişmelerde dolaylı veya dolaysız rol oynadığına dair analizler öne çıkıyor. Sudan’ın yeniden bölünmesi, bölgede güvenlik ve ekonomik istikrar açısından yeni dinamikler yaratabilir, bu da bölgesel güçlerin stratejilerini yeniden şekillendirmesine neden oluyor.

İnsani Krizin Derinliği ve Son Durum Sudan Doktorlar Sendikası’nın yaptığı açıklamalara göre, savaşın başlamasıyla birlikte bölgedeki hastaneler ve sağlık merkezleri büyük zarar gördü. Faşir’deki Suudi Hastanesi’ndeki 450’den fazla hasta ve yaralının öldürüldüğü, sahra hastanelerinde ise yaklaşık 1200 sivilin yaşamını yitirdiği bildirildi. Yapılan değerlendirmelerde, mevcut durumun bir “soykırım” ve “etnik temizlik” olduğu açıklandı. Ayrıca, kentte 177 bin sivilin hala mahsur kaldığı ve insani yardımın sağlanabilmesi adına ciddi ihtiyaçların devam ettiği kaydedildi.