Küresel güvenlik gündemini sarsan nükleer deneme tartışmaları, 2025 sonbaharında yeni bir boyut kazandı. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un 9 Kasım 2025’te Moskova’da yaptığı açıklamalar, Devlet Başkanı Vladimir Putin’in nükleer programına dair emrini ve ABD Başkanı Donald Trump’ın Pentagon talimatına yönelik eleştirileriyle dikkat çekti. Bu gelişmeler, Soğuk Savaş dönemini andıran bir restleşmeyi tetikliyor; uzmanlar, iki süper gücün nükleer caydırıcılık yarışının küresel istikrarı tehdit edebileceğini belirtiyor. Bu makalede, Lavrov’un sözlerini, arka planı, olası sonuçları ve tarafların nükleer stratejilerini detaylı bir şekilde ele alacağız – aynı zamanda, bu restleşmenin jeopolitik etkilerini inceleyerek, okuyuculara kapsamlı bir bakış sunacağız.
Lavrov’un Açıklamalarının Detayları: Putin’in Emri ve Hazırlık Süreci
Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, basın mensuplarının sorularını yanıtladığı konferansta, Putin’in 5 Kasım 2025 Çarşamba günü üst düzey yetkililere verdiği talimatı hatırlattı. Putin, olası nükleer silah denemeleri için önerilerin hazırlanmasını emretmişti – bu, Rusya’nın stratejik nükleer güçlerini modernize etme planının bir parçası olarak görülüyor. Lavrov, “Hazırlıklar devam ediyor ve sonuçlar kamuoyuyla paylaşılacak” diyerek, sürecin şeffaf tutulacağını ima etti. Ancak, tam kapsamlı bir nükleer patlama testi mi yoksa altkritik (patlamasız simülasyon) denemeler mi olacağı belirsiz kaldı.
Lavrov’un sözleri, Rusya’nın nükleer doktrinindeki son değişikliklere dayanıyor. Ağustos 2025’te revize edilen doktrin, konvansiyonel saldırılarda bile nükleer yanıt verme hakkını genişletmişti. Putin’in emri, bu bağlamda ABD ve NATO’nun Ukrayna’daki desteğine bir misilleme olarak yorumlanıyor. Lavrov, “Rusya, nükleer caydırıcılığını korumak için gerekli adımları atacak” diyerek, hazırlıkların savunma odaklı olduğunu vurguladı. Bu açıklama, uluslararası toplumda endişe yarattı; Birleşmiş Milletler Nükleer Silahsızlanma Ofisi, “Gerilimi artıran adımlar, NPT’yi zedeliyor” uyarısında bulundu.
Trump’ın Nükleer Talimatına Lavrov’un Tepkisi: Washington’da Kafa Karışıklığı
Lavrov, konuşmasında ABD Başkanı Donald Trump’ın 29 Ekim 2025’te Pentagon’a verdiği nükleer test talimatına da değindi. Trump, “Rusya ve Çin’in denemelerine yanıt olarak derhal nükleer silah testlerine başlıyoruz” demişti – bu, ABD’nin 1992’den beri askıya aldığı tam kapsamlı nükleer denemeleri yeniden başlatma sinyaliydi. Lavrov, “ABD’den diplomatik kanallar yoluyla herhangi bir açıklama yapılmadı” diyerek, bu sessizliği eleştirdi. “Washington temsilcilerinin açıklamaları, Trump’ın ne demek istediği konusunda ortak bir anlayışa sahip olmadıklarını gösteriyor” diye ekledi – testlerin nükleer taşıyıcı füzeler mi, altkritik denemeler mi yoksa tam patlama mı olacağı net değil.
Trump’ın talimatı, ABD Savunma Bakanlığı’na (Pentagon) yönelikti ve Güney Kore’deki Çin-Rusya tatbikatlarına misilleme olarak açıklandı. Beyaz Saray kaynakları, “Modernizasyon için gerekli” dese de, Kongre’de Demokratlar “Radyoaktif kirlenme riski taşıyor” diye karşı çıktı. Lavrov’un yorumu, Rusya’nın bu adımı propaganda malzemesi olarak kullanabileceğini gösteriyor; Moskova, “ABD hipokrasisi” olarak nitelendirerek, NPT ihlalini işaret etti.
Aşağıdaki tablo, Rusya ve ABD’nin son nükleer deneme talimatlarını karşılaştırıyor:
| Ülke | Tarih | Talimatın Verileni | Kapsam Belirsizliği | Uluslararası Tepki |
|---|---|---|---|---|
| Rusya | 5 Kasım 2025 | Putin: Öneri hazırlama emri | Alt-kritik mi, tam test mi? | BM: Gerilimi artırır |
| ABD | 29 Ekim 2025 | Trump: Pentagon’a derhal başlama | Taşıyıcı mı, patlama mı? | Kongre: Çevre riski |
Nükleer Restleşmenin Arka Planı: Soğuk Savaş Benzeri Gerilim
Bu açıklamalar, 2025’te artan Rusya-ABD geriliminin bir parçası. Ukrayna savaşı, NATO genişlemesi ve Çin’in Pasifik’teki hamleleri, nükleer doktrinleri revize ettirdi. Rusya, 2024’te hipersonik füzeleri test ederken, ABD 2025’te B61-13 nükleer bombasını devreye aldı. Uzmanlara göre, tam testler düşük ihtimal – NPT’ye göre 1963’ten beri sınırlı; ancak altkritik denemeler (patlamasız simülasyonlar) yaygınlaşıyor.
SIPRI (Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü) verilerine göre, Rusya’nın nükleer cephaneliği 5.580 başlık, ABD’ninki 5.044 – her iki taraf da modernizasyon yarışında. Lavrov’un sözleri, Moskova’nın “eşitlik” talebini yansıtıyor; Trump’ın talimatı ise “caydırıcılık” gerekçesiyle savunuluyor. Analistler, “Bu restleşme, müzakereleri tıkayabilir; START anlaşması uzatılmadı” diyor.
Küresel Etkiler ve Uzman Görüşleri
Lavrov’un açıklamaları, Avrupa ve Asya’da tedirginlik yarattı. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, “Nükleer tehditlere yanıt vereceğiz” dedi; Çin Dışişleri, “Silahsızlanma çağrısı” yaptı. Uzmanlar, olası sonuçları şöyle özetliyor:
- Kısa Vadeli: Diplomatik gerilim artışı; BM Güvenlik Konseyi’nde tartışma.
- Uzun Vadeli: NPT’nin zayıflaması; İran ve Kuzey Kore gibi ülkeler için emsal.
- Çevresel Risk: Tam testler, radyoaktif kirlenme yaratabilir – Nevada Test Sahası tartışmaları yeniden alevlendi.
Harvard Kennedy School’dan bir analist, “Lavrov’un belirsizliği eleştirmesi, Rusya’nın propaganda zaferi; Trump’ın talimatı ise iç politika hamlesi” yorumu yaptı. Sosyal medyada #NuclearTension etiketiyle tartışmalar sürüyor; X’te (eski Twitter) Lavrov’un sözleri 5 binden fazla paylaşımda yer aldı.
Sonuç: Nükleer Caydırıcılık Yarışında Yeni Dönem mi?
Lavrov’un açıklamaları, Rusya’nın nükleer hazırlıklarının devam ettiğini teyit ederken, Trump’ın talimatına yönelik eleştiriyle restleşmeyi derinleştirdi. Bu, küresel istikrarı tehdit eden bir döngü; ancak diplomatik kanallar açık tutulursa, müzakere fırsatı doğabilir. Putin ve Trump’ın hamleleri, 2026 NPT Konferansı’nı etkileyecek.
