Kütüphanelerde Dijital Dönüşüm ve İnsan Merkezli Yaklaşımlar

Bilgi ekosistemini köklü şekilde etkileyen yapay zeka, büyük veri, dijital içerik üretimi ve otomasyon teknolojilerinin etkisiyle kütüphaneler, yayınevleri ve akademik kurumlar yeni bir bilgi toplumu inşasında temel unsurlar haline gelmiştir. Bu dönüşüm, bilgiye erişen, ona anlam ve değer kazandıran, aynı zamanda insanlara hizmet eden yeni nesil bilgi merkezlerinin ortaya çıkmasını sağlamaktadır.

Dijital çağın hız ve çeşitlilikle getirdiği imkanlar çerçevesinde, kütüphaneler geleneksel bilgi deposu olmaktan çıkıp, modern, dinamik ve teknolojik altyapıya sahip merkezlere dönüşüyor. Bu evrimin odak noktası ise “Kütüphane 5.0” kavramı olup, teknoloji ve insan odaklı bir anlayışla bilgi üretimi, paylaşımı ve korunması süreçlerini yeniden tanımlamaktadır.

Teknolojinin Sorumlulukları ve İnsan Odaklı Yaklaşım

Yapay zeka, büyük veri, artırılmış gerçeklik ve nesnelerin interneti gibi gelişmiş teknolojiler, bilgiye ulaşımı kolaylaştırırken aynı zamanda bilgi güvenliği, gizlilik ve etik ilkeler konusunda yeni sorumluluklar döníş̧ pöldü. Eğitim ve politikalar aracılığıyla kütüphaneler, bilgi doğrulama, şeffaf raporlama ve etik kullanımı gözeten standartlar geliştirmekte, böylelikle güvenli ve adil bilgi erişimini sağlıyorlar.

Stratejik Gelişim ve Eğitim Çalışmalarında Yenilikler

Türkiye yükseköğretim sisteminde dijital dönüşüme yön veren stratejik bir yeniden yapılanma süreci başlamış olup, yapay zeka ve bilişim teknolojilerinde nitelikli insan kaynağı yetiştirmeyi hedeflemektedir. Bu kapsamda, geçen yıl hayata geçirilen “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Faaliyetlerinde Üretken Yapay Zeka Rehberi”, yapay zekanın etik kurallar çerçevesinde kullanılması için önemli bir adım olmuştur.

Özellikle tez ve makalelerde yapay zekanın kullanımına yönelik mevzuat çalışmaları, mevzuat ve yasal düzenlemeler ile desteklenerek, yükseköğretim içerisinde şeffaf ve etik bir yönetişim ortamı oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu yaklaşım, bilgi üretiminde öncü adımlar atılmasına imkan tanımaktadır.

Kütüphane 5.0 ve İnsan Merkezli Dijital Dönüşüm

Prof. Dr. Özvar, “Kütüphane 5.0” kavramını, teknolojik gelişmelerin insan refahı ve toplumsal gelişim için kullanılmasını temel alan bir vizyon olarak tanımlamaktadır. Bu yeni model, bilgi erişiminin yanı sıra, insan unsurunu merkez alan etik ve kapsayıcı bir yaklaşımı temsil eder. Kütüphaneler, artık karar alma süreçlerinde yapay zekayı destekleyici altyapı sayesinde;
veri yönetimi, araştırma yapma ve açık bilimin yaygınlaştırılması gibi fonksiyonlarıyla güçleniyor.

Teknoloji ve İnsan Arasındaki Köprü

ANKOS Başkanı İsmail Çetinkaya, bu vizyonun, Japonya’nın “Toplum 5.0” anlayışından ilham alarak, teknolojiyi insanların refahı ve toplumsal gelişimi için kullanan bir kütüphane modeline işaret ettiğini belirtti. Bu modelde etik ve dijital eşitlik ilkeleri ön planda olup, yapay zeka ve otomasyon, kullanıcıların bilgiye ulaşmasını kolaylaştıran araçlar olarak gözetiliyor.

Bilgi sağlamanın ötesinde, kütüphaneler artık dijital dönüşümün belirleyicisi, aynı zamanda bilgi insiyatiflerinin yenilenmesine öncülük eden kurumlar haline gelmiştir. Kütüphanelerin etkileşimli ve çok yönlü yapısı, toplumun her kesimine ulaşırken, Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi de bu değişimin en seçkin örneği durumundadır. Bu yapıyla birlikte, öğrenmeyi, üretimi ve yeniliği merkezine alan bir bilgi üssü oluşmasında kritik görevler üstlenilmektedir.

Kapanışta, düzenlenecek olan ANKOSLink 2025 Uluslararası Konferansı’nın 6 Kasım’a kadar süreceği ve bilgi toplumunun yeni oluşumlarına katkıda bulunmayı hedeflediği vurgulandı.