Kömür Üretiminin Zorlu ve Geleneksel Hikayesi: Sulakyurt’taki Ailelerin Çabası

Görülen zorluklara rağmen, Diyarbakır’dan kilometrelerce uzaklıktaki Sulakyurt ilçesinde yaşayan 5 aile, meşe odunundan mangal kömürü üretimini sürdürüyor. Bu aileler, birkaç ay boyunca doğayla iç içe, zorlu yaşam koşullarıyla başa çıkarak, konar-göçer geleneklerini yaşatmaya devam ediyorlar. Gün doğumuyla başlayan yoğun çalışma, ormandan odun kesimi ve traktörlerle ocak alanına taşınmasıyla başlar. Odunlar, ölçümler yapılıp uygun boyutlara ayrılarak, koni şekline getirilen ve üzerleri samanla kaplanmış odun yığınlarına dönüştürülür. Bu odunlar, yüksek sıcaklıkta, yaklaşık 400-500 derecede, günlerce yanmaya bırakılır. Bu süreç, dikkat ve özenle yürütülerek, odunların mangal kömürü haline gelmesini sağlar, fakat bu aşama oldukça zahmetlidir çünkü yüksek ısı ve yoğun duman nedeniyle üretim son derece yorucudur.

Famili dayanışma ve gece nöbetleri sayesinde, üretim sırasında ortaya çıkan yoğun duman ve sıcaklıkta, aile fertleri gece gündüz aralıksız çalışmalar yapar. Bu, hem dikkat ve özen gerektiren hem de büyük özveri isteyen bir süreçtir. Geceleri, duman ve ateşi kontrol altında tutmak için aile bireyleri nöbet tutar, böylece kömürün tamamen yanıp kül olması engellenir. Bu zor koşullar altında, aile fertleri arasında uyum ve birlik oldukça önemlidir. Dolaysıyla, aileler, yaklaşık 40 ton mangal kömürü üretip, tonunu 28 bin liradan toptancılara satmaktadır. Bu zorlu ve zahmetli iş, onları ekonomik açıdan ayakta tutma amacı güderken, geleneksel yaşam tarzını da sürdürmelerini sağlar.

Üretimin Birinci Hali: Odun Kesimi ve Kömür Yapımı

Odunların sahada kesilmesi ve boyutlandırılması, sonra da odunların koni şeklinde dizilmesi sürecinden sonra, saman ve toprakla örtülerek yüksek ısıda yanmaya alınır. Yüksek sıcaklıkta, odunlar yakıldıkça kömür haline gelir ve dikkatli bir bekleyişle, tam yanmadan kül olmaları sağlanır. Bu aşama, yüksek dikkat ve sürekli tetikte olmayı gerektirir çünkü başarısızlık halinde, emeğin ve zamanın boşa gitmesi söz konusudur. Aileler bu noktada gece nöbetleri tutar, dumanın içinde ve ateşin başında kalerek süreci kontrol eder.

Kadınların ve çocukların katkısı ise, en az erkekler kadar önemlidir. Kadınlar, yemek hazırlığı yaparak, çocuklara bakarak ve gerekirse üretim alanında yardımcı olarak sürece destek verir. En küçük aile üyesi, 11 aylık Muhammed ise, ailesine neşe getiren ve motive eden en genç üyedir. Çocukların ve aile bireylerinin dayanışması, bu zorlu yaşamın temel taşını oluşturur.

İbrahim Aksakal, yaptığı açıklamada, odun kesimi ve kömür üretimini şu şekilde anlatıyor: “Orman işletmesinin kontrolü altında, meşe odunlarını getirip, steril yapıyoruz. Değerlendirmek üzere odunu torbalıyoruz ve uygun boyutta dizili odunların üzerine saman ve toprak ekliyoruz. Bu odunlar, koni şeklinde dizilerek, yüksek sıcaklıkta yanıp kömür haline gelir. Ürünleri İstanbul, Antalya, Mersin gibi şehirlere satıyoruz. Bir sezon toplamda 40 ton kömür üretiyoruz ve tonunu 28 bin liradan satışa sunuyoruz. Satışlarımızı genellikle bahar aylarında yapıyoruz. Geçen yıl kilosunu 23 liraya satarken, bu yıl fiyatı 28 liraya çıkardık.”

Ocaklarındaki nöbet tutmanın öneminden bahseden İbrahim Ertekin ise, “İşlerin tamamını yürütürken, odunları getirip, saman ve toprak atıyoruz. Ardından ateşleyip közü olana kadar yüksek ısıda tutuyoruz. Bütün emek, gece ve gündüz nöbet tutmakla değer kazanıyor. Eğer bunu yapmazsak, bütün çabalar boşa gider. Bu dikkat ve özen, emeği koruyup sürdürülebilir kılıyor” dedi.

Rabia Aksakal ise, aileyi mutfakta ve sahada birlikte çalıştıklarını anlatıyor: “Diyarbakır’dan buraya odun kömürü yapmaya geldik. Ben, yemek hazırlığı ve çocuklara bakmakla ilgileniyorum. Çalışanları sahaya gönderirken, çocuklara da bakıyor ve onları destekliyoruz. Zor zamanlarımızda çocuklar da bizimle birlikte, onların da desteğiyle bu işi sürdürüyoruz.”