Yılın Nobel Kimya Ödülü Sahipleri ve İlham Veren Hikâyeleri

Bu yıl Nobel Kimya Ödülü, metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi çalışmalarındaki üstün başarılarıyla birçok kişi tarafından takdir edilen Omar Mwannes Yaghi'ye verildi. Filistin kökenli ABD vatandaşı olan Yaghi, hayat hikayesiyle de dikkat çekiyor. Mülteci bir ailenin çocuğu olarak büyüyen Yaghi’nin hikayesi, zorlukların üstesinden gelerek bilim alanında büyük başarılar elde etmenin ilham verici örneğidir.

Amman'da 1965 yılında doğan Yaghi, bir mülteci kampında yaşadı ve yaşam koşulları oldukça zorluydu. Belgesele göre, çocukluğu geçirdiği evde temel ihtiyaçlar dahi yoktu; su, elektrik ve sıhhi tesisat bulunmuyordu. Evimizi ineklerle paylaşmak zorunda kalıyorduk ve ikiye bölünmüş tek odada yaşarken, yatıp kalktığımız alanın bir kısmı ineklerdi. Fakat tüm bu zorluklara rağmen, kimyaya olan ilgisi 10 yaşında başladı ve babasının teşvikiyle 15 yaşında ABD’ye göç etti.

Yaghi, yüksek öğrenimini ABD’de tamamladı ve Urbana-Champaign Illinois Üniversitesi’nde kimya alanında doktora yaptı. Daha sonra Harvard Üniversitesi’nde doktora sonrası araştırmacı olarak görev aldı. İlk günlerde bile büyüttüğü sığırlarla birlikte yaşamak zorunda kalıyordu ve ailesinin okuma yazma bilmediği zorlu koşullarda büyüdü. Kimya ve moleküllere olan ilgisi, yaşamındaki en büyük tutku haline geldi ve bu alanda yaptığı çalışmalarla dünyaya önemli katkılarda bulundu.

Yaghi, “Amacım en az bir makale yayımlayıp 100 atıf almak” diyerek bilim yolculuğunun ilk hedeflerini paylaşmıştı. Kendisi, bilimsel araştırmaların "en büyük eşitlikçi güç" olduğunu vurguluyor ve Arizona State Üniversitesi’nde bağımsız akademik kariyerine başladıktan sonra bu hedeflere ulaşma yolunda ilerledi. Şu anda, öğrencilerine ve bilim topluluğuna ilham vermeyi sürdürüyor.

Halen California Üniversitesi’nde profesör olarak görev yapan Yaghi, ayrıca Berkeley Küresel Bilim Enstitüsü’nün kurucu direktörlüğünü yürütüyor. Kimya alanındaki öncü çalışmalarıyla, metal-organik çerçeveler (MOF) ve kovalent organik çerçeveler (COF) geliştirmeleri sayesinde gaz depolama, su arıtımı ve karbondioksit yakalama gibi alanlarda devrim yaratıyor.

Ödüle layık görülen Yaghi, aynı zamanda Wolf Kimya Ödülü, Albert Einstein Dünya Bilim Ödülü ve Tang Ödülü gibi prestijli uluslararası ödüllerin de sahibi. İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından açıklanan 2025 Nobel Kimya Ödülü sahipleri arasında yer aldı. Japon Susumu Kitagawa ve Avustralyalı Richard Robson ile birlikte ödülü alan Yaghi, moleküllerin içinde geniş boşluklar barındıran moleküler yapılar üzerinde çalışma yaparak, onların çöl havasından su toplamaya, sudaki kirleticileri ayıklamaya ve karbondioksiti yakalamaya kadar çeşitli uygulamalarda kullanılmasını sağlıyor.