Teknolojideki Gelişmeler ve Türkiye’de Nadir Element Çalışmaları

İnönü Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölüm Başkanı Prof. Dr. Zeki Boyraz, son yıllarda teknolojik yeniliklerin hız kazanmasıyla birlikte dünyada enerji depolama alanında ortaya çıkan sorunların ve bu alandaki nadir elementlere olan ilginin arttığını belirtiyor. Elektrikli araçların bataryaları, akıllı telefonlar ve diğer pek çok teknolojik cihazda kullanılan bu elementler, günümüzde kritik öneme sahip hale gelmiştir. Aslında, bu çalışmalar ve araştırmalar Türkiye’de de özellikle MTA (Maden Tetkik ve Arama) Genel Müdürlüğü bünyesinde yürütülmektedir.

Prof. Dr. Boyraz, Türkiye’de maden araştırmalarının esas olarak MTA tarafından gerçekleştirildiğine dikkat çekiyor ve sözlerine ekliyor: Malatya bölgesinin maden araştırmaları içinde önemli bir konumda olduğunu biliyoruz. Bu bölgedeki çalışmalar, MTA’nın yerel faaliyetleri kapsamında büyük önem taşımaktadır. Yatırımlar ve araştırmalar sayesinde, bölgedeki yer altı kaynaklarının detaylı haritalarına ulaşılmaktadır. Bu çalışmalar, yerel maden sektörünün ileriye dönük stratejik planlamasında temel rol oynuyor.

Son zamanlarda teknolojideki değişimin madencilik sektörünü de daha yoğun şekilde gündeme getirdiğine işaret eden Prof. Boyraz, özellikle cep telefonları ve elektrikli araçlardaki yeniliklerin maden ihtiyacını artırdığını söylüyor. Dönüşüm ve gelişmelerle birlikte elektrikli araçların kullanım alanlarının genişlediğine vurgu yaparak, batarylardaki teknolojik gelişmeler ve enerji depolama sorunları, dünya genelinde yeni madencilik ihtiyaçlarını doğurmaktadır.

“Çin, bu alanda tekel olmayı sürdürüyor”

Enerji depolama ve nadir elementler konusunda yapılan araştırmalar, dünyada bu elementlere olan ilgiyi daha da artırmıştır. Prof. Boyraz, toprak elementi veya nadir element terimlerinin kullanımıyla birlikte, bu elementlerin rezervleri ve dünya beklentileri üzerine önemli bilgiler veriyor. Çin’in bu alanda büyük bir tekel kurmaya başladığını ve hâlihazırda yaklaşık %38’lik rezerv oranıyla en büyük paysaha sahip olduğunu belirtiyor. Vietnam, Brezilya, Rusya ve Hindistan gibi ülkelerin de önemli rezervleri bulunduğu biliniyor.

Türkiye açısından durum ise değerlendirilirken, bölgenin potansiyeli oldukça dikkat çekicidir. Prof. Boyraz, açıklamasında, Eskişehir ve Malatya-Kuluncak bölgelerinde yapılan çalışmaların stratejik önemine değiniyor. Eskişehir’de Cumhurbaşkanı kararnamesiyle kurulan Nitelikli Toprak Elementleri Enstitüsü sayesinde bölgedeki rezervlerin tespiti sağlanmış durumda. Malatya bölgesinde de, Kuluncak ve çevresinde yapılan sondaj çalışmaları yaklaşık dört yıl süredir devam ediyor ve bu çalışmalarda öncelikle nitelikli toprak elementleri üzerinde duruluyor.

Bu elementlerin özellikle uranyum ve toryum gibi enerji kaynağı olarak kullanılabilen nitelikler taşıdığını belirten Prof. Boyraz, uranyumun şu anda işletilebilir seviyeye ulaşmış olmasına rağmen, toryumun ise yüksek teknolojik altyapı gerektirdiği için henüz tam anlamıyla kullanıma hazır olmadığını ekliyor. Ayrıca, bu kaynakların çıkarılması ve işlenmesi için yüksek teknolojilerin devreye alınması gerektiğine de vurgu yapılıyor.