Çocuklar Arasındaki Akran Zorbalığını Anlama ve Çözüm Yolları

Başak Abdula, yetişkinlerin zorbalık ikliminde yaşadığı deneyimlerin çocuklara da yansıdığını ve bu durumun önemli bir toplumsal mesele haline geldiğini vurguluyor. Kendi kızının okulda zorbalığa maruz kalmasının ardından araştırmalara yönelen Abdula, Futurebright Group aracılığıyla akran zorbalığının kapsamını derinlemesine inceliyor. Yapılan çalışmalar, her dört çocuktan birinin zorbalığa uğradığını ve mağdurların yaklaşık yarısının zamanla zorba konumuna geçtiğini gösteriyor. Bu sorun şu an ‘zorbalık pandemisi’ olarak tanımlanıyor ve mesele yalnızca çocuklara özgü olmaktan çıkmış, toplumun geneline sirayet etmiş durumda.

Uzmanlara göre, akran zorbalığında temel üç unsur belirleniyor: Zarar verme niyeti, güç farklılığı ve sistematiklik. Zorbalık türleri ise sözel (psikolojik), fiziksel ve siber zorbalık olarak kategorileniyor. Genellikle çocuklar, düşük seviyedeki sözel zorbalıkla başlar, uzamadıkça artarak fiziksel forma dönüşebilir ve sonunda siber zorbalığa kadar ulaşabilir. Abdula’ya göre, bu davranışlar çocuklar arasında karşılıklı güç gösterisi ve sınavdır. Siber zorbalığın ise yetişkinlerin kontrolü dışında gerçekleşmesi nedeniyle daha tehlikeli olduğu belirtiliyor. Çocuklar eve de sızan bu zorbalıklardan uzak durmakta zorlanıyor ve ortamlarından kopamıyorlar.

Son yıllarda, bizim toplumumuzda akran zorbalığının kavramsal olarak yeni yeni gündeme gelmesinin birkaç nedeni var. Dünya genelinde yaşanan zorbalık çağını ve özellikle teknolojik gelişmelerin hızını göz önüne aldığımızda, toplumda bu davranışların normal kabul edilmesi ve ödüllendirilmesiyle birlikte zorbalık artış gösteriyor. Sosyal medyanın linç kültürünü ve yüz yüze iletişimin azalmasını, belirsizlik ve güvensizlik ortamını da bu artışa ekleyebiliriz. Bu iklimde yetişen çocuklar, büyüklerin agresif tutumlarını ve iletişim biçimlerini modeli alıyorlar, böylece zorbalık hayatın kaçınılmaz bir parçası haline geliyor.

Modern çocuk yetiştirme modellerinin ve kuşak farklılıklarının da zorbalığın yaygınlaşmasında etkisi var. Özellikle ‘sandviç nesil’ olarak adlandırılan X ve Y kuşağı çocukları, sevgi ve ilgiyle büyümesine rağmen, aşırı koruyucu bir ortamda yetiştiğinde sosyal hayata katıldıklarında beklentiler ve davranışlar değişebiliyor. Ailelerin ve eğitim sistemlerinin zorbalık karşısındaki tutumu ise hâlâ yeterince etkin ve sistemli değil. Okullarda alınması gereken kararlar ve uygulamalar yetersiz kalıyor; bu nedenle, zorbalık vakaları çoğu zaman görmezden geliniyor veya çatlaklara sıkıştırılıyor.

Yapılan araştırmalar, zorbalığın yaygınlığını ve çeşitliliğini ortaya koyuyor. Elde edilen bulgular, çocukların yüzde 25’inin zorbalığa maruz kaldığını, yüzde 17’sinin ise zorbalık yapanlara destek verdiğini gösteriyor. Ayrıca, vakaların dörtte biri grupla gerçekleşiyor ve bu, organize zorbalık örneklerine işaret ediyor. Eğer zorbalık önlenmek yerine görmezden gelinirse, zorba güçleniyor, mağdurlar ise güçsüz görünerek zorbanın yanında yer almaya başlayabiliyorlar. Ayrıca, günümüzde zorbalıkla ilgili yeni bir jargon ortaya çıktı: Çocuklar, birbirlerine ‘Beta’, ‘NPC’ gibi terimlerle hitap ediyor ve bu ifadeler, zorbalık davranışlarının dijital kültürde yeni şekiller aldığını gösteriyor. Çocukların neredeyse yarısı ise zorbalık olaylarını ailelerine hemen anlatmıyor, bu yüzden fark edilmesi bazen uzun zaman alıyor.

Aileler, çocuklarındaki zorbalık belirtilerini fark etmekte zorlanabiliyor ve çoğu zaman bu durum fark edilene kadar haftalar hatta aylar geçiyor. İlkokul çağındaki çocuklar, ‘ispiyon etmek’ korkusuyla, lisede ise güç kaybı ve utanç korkusuyla, zorbalık durumlarını ebeveynlerine söylemekten çekiniyor. Bu da mağduriyetin artmasına neden oluyor. Toplum olarak, zorbalık yapıyorsa bu çocukları suçlamaktansa, onların yaşadıkları iklimin ve ailesel ilişkilerin de payını anlamamız gerekiyor. Zorbalık yapan çocuklar da, çoğu zaman iyi birer çocuk değil, içinde bulunduğu şartlar ve davranış modelleriyle şekilleniyor.

Okul ve eğitim kurumlarının bu konudaki tutumu ise genellikle yetersiz ve yetersiz yönlendirmelerle dolu. Okullar, olaylara müdahale etmek yerine genellikle görmezden gelmeyi tercih ediyor ve uygulayıcı rolünü yerine getirmiyor. Bu nedenle, eğitim sistemimize ve okulların yöneticilerine yeni yaklaşımlar kazandırmak, net politikalar ve yapılandırılmış mekanizmalar oluşturmak gerekiyor. Eğitim Bakanlığı’nın hazırladığı genelgeler ise, somut ve etkin kararlar alınmasını sağlayacak seviyede değil. Kalıcı çözümler için, okula özgü disiplin kuralları ve zorbalık önleme programları acilen hayata geçirilmelidir.

Başak Abdula, TBMM Çocuk Hareketi bünyesindeki Akran Zorbalığı Komisyonu’nun başkanlığını devralarak büyük bir sorumluluk üstlendi. Bu komisyon, farklı disiplinlerden uzmanları ve sivil toplum kuruluşlarını bir araya getirerek, zorbalıkla mücadelede yeni yasama ve politika önerileri geliştirmeyi hedefliyor. Çocukların sağlıklı ve güvenli bir ortamda büyümesi için toplumun tüm aktörlerinin birlikte hareket etmesi gerektiğinin altını çizen Abdula, önleyici çalışmaların ve farkındalık artırma faaliyetlerinin yaygınlaştırılması gerektiğine inanıyor. Çocuklara sevgi, saygı ve empati kazandırıcı eğitimlerin, ailelere ve öğretmenlere yönelik farkındalık ve eğitimlerin artırılması, bu sorunun çözümünde önemli adımlar olacak. Bu mücadelede devlet kurumlarının, eğitimcilerin, medya ve toplumun birlikte hareket etmesi, kayıp zamanın telafisi ve gelecek nesillerin korunması açısından kaçınılmazdır. Artık, zaman kaybedemeyiz ve çocuklarımızın güvende olması için sorumluluk bizim elimizde.