Yazın En Sevilen Sebzesi: Bamyanın Hikayesi ve Lezzetli Tarifleri

Yaz aylarının vazgeçilmez sebzelerinden biri olan bamya, genellikle hafife alınan ve pek çok kişinin ilk tadına bakmadan uzak durduğu bir sebzedir. Oysa ki, bu mütevazı bitki aslında meyvedir ve yemeklere kattığı kıvamtı kıvamıyla yemeklerin olmazsa olmazlarındandır. Bu kez bamyanın kökeninden mutfaktaki yer alışına, farklı türlerine ve özel tariflere değinerek, onun sizin sofralarınızda mutlaka bulunması gereken bir sebze olduğunu göstermek istiyorum.

Her ne kadar Afrikalı kökenleri daha yaygın kabul edilse de, bilim insanlarının bazıları Çözüm’de özellikle Yukarı Nil Vadisi’nin, yani günümüz Etiyopya, Sudan ve Eritre bölgelerinin, bamyanın gerçek menşei olabileceğini öne sürüyor. Buğday ve mısır gibi önemli ürünler gibi, bamya da Afrika’dan Amerika ve Avrupa’ya insanlarla birlikte taşınmış. Eski tohumların saçlarının içine saklanmasıyla yeni tohumlarının yeni topraklara ulaşması, aslında bitkinin tarihsel yolculuğunun güzel bir örneği.

Keşfedilme ve Mutfağa Giriş Hikayesi

Osmanlı saray mutfağında 17. yüzyıl itibarıyla kendine yer bulan bamya, özellikle sarayın en sevilen sebzelerinden biri olmuştur. O kadar beğenilmiş ki, sarayda özel bir makam bile açılmış ve en iyi bamya ustalarının yetiştiği bilinmektedir. En kaliteli bamyalar, ülkenin çeşitli bölgelerinden beğeniye sunulurmuş. Örneğin, Amasya, Tokat ve İç Anadolu bölgesinde yetiştirilen ve genellikle kurutulup satılan “çicek bamya”, büyük ilgi görürken; “sultani bamya” ise, küçük ve erkenden toplanan çeşitleriyle öne çıkar. Bu bamya türleri, hem lezzetleri hem de görünümleriyle diğerlerinden ayrılır.

Bamyayı Tanımak ve Doğru Seçim Yapmak

İyi bir bamya seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli nokta, parlak yeşil rengi, lekesizliği ve pürüzsüz dokusudur. Ayrıca, sapların ve sivri uçların tazeliğine özen gösterin. 10-12 cm uzunluğundaki bamyalar, artık sert kabuklu ve çekirdekli olmaya başlamış olabilir, bu nedenle mümkün olan en genç ve taze olanları tercih etmek en doğrusu. Bamyanın tazeliğini koruması için, pişirmeden önce çok bekletmeden kullanmak gerekir. Buzdolabında kuru bir ortamda, bir kese kağıdında saklayabilir ve 1-2 gün içinde tüketebilirsiniz. Kalitesi ve tazeliği bozulmamış bamyanın, farklı pişirme teknikleriyle hazırlanmış hali hep lezzetlidir.

Lezzetli Bamya Tarifleri

• Levrekli Bamya

  Malzemeler:

  • ½ kilo bamya
  • Bir levrek veya çipura, alternatif olarak farklı bir balık
  • 1 çay bardağı zeytinyağı
  • 4 patates
  • 1 adet ince doğranmış soğan
  • 2 diş sarımsak
  • 2 yemek kaşığı balsamik sirke
  • 6 domates
  • Tuz, karabiber
  • Süsleme için taze nane ve maydanoz

  Hazırlanışı:

  • Bamyaları temizleyip, büyük ise halka halka doğruyoruz.
  • Fırın kabını, 2 yemek kaşığı zeytinyağıyla hafifçe yağladıktan sonra patatesleri ince dilimleyip, tabana diziyoruz.
  • Balık filetolarını, üzerlerini hafifçe çizerek, patateslerin üzerine yerleştiriyoruz.
  • Bir tavada soğan ve sarımsağı zeytinyağında hafifçe soteleyip, balsamik sirkeyle karıştırıyoruz ve bu karışımı bamyanın üzerine yayıyoruz.
  • Domatesleri soyup küp doğrayıp, zeytinyağıyla tepsiye döküyoruz ve folyoyla kapatıyoruz.
  • 180 derece fırında 30 dakika pişirip, sonra folyoyu kaldırıp, balık ve bamyanın demlenmesi için 10-15 dakika daha pişiriyoruz.

• Bamya Mücveri

  Malzemeler:

  • 1 kilo bamya
  • 1 su bardağı ince kıyılmış soğan
  • 1,5 çay kaşığı tuz
  • ¼ çay kaşığı karabiber
  • ½ su bardağı su
  • 1 adet yumurta
  • ½ su bardağı un
  • 1 çay kaşığı kabartma tozu
  • ½ su bardağı mısır unu
  • Kızartmak için ayçiçeği yağı

  Hazırlanışı:

  • Büyük bir kapta yumurta ve suyu çırpın, ardından küçük doğranmış bamya, soğan, tuz ve karabiberi ekleyin.
  • Un, mısır unu ve kabartma tozunu da ilave edip, homojen bir hamur elde edinceye kadar karıştırın.
  • Bolca kızdırdığınız yağda, kaşıkla alarak hamurdan küçük toplar şeklinde kızartın ve her iki tarafını altın rengine ulaşana kadar pişirin.

• Karidesli Bamya

  Malzemeler:

  • ½ kilo temizlenmiş karides
  • ½ kilo bamya
  • Tuz, karabiber, pul biber
  • 5 diş sarımsak
  • 2 su bardağı domates sosu veya 4 rendelenmiş domates
  • 1 çay kaşığı kekik
  • ¼ demet maydanoz
  • 3 yemek kaşığı tereyağı
  • ½ çay bardağı zeytinyağı

  Hazırlanışı:

  • İki yüksek kenarlı tavada zeytinyağını ısıtıp, bamya ve baharatları ekleyerek yumuşayana kadar karıştırarak pişirin.
  • Sarımsak ve pul biberi ilave edip, karıştırın.
  • Üzerine tereyağını ekleyin, karidesleri de katıp pembeleşinceye kadar birkaç dakika kavurun.
  • Domates sosu, kekik ve yarım maydanozu ekleyerek, ara sıra karıştırarak yaklaşık 10 dakika pişirin.
  • Son olarak, kalan maydanozları serpiştirip, sıcak servis yapın.