Şırnak’ta bilim dünyasını heyecanlandıran keşif: Alzheimer ve diyabet tedavisine umut olabilir

Şırnak Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Koordinatörlüğü’nün değerli desteğiyle, Dr. Öğr. Üyesi Veysel Tahiroğlu liderliğinde gerçekleştirilen kapsamlı ve yenilikçi bilimsel çalışma, bölgeye özgü ve doğal ortamında yetişen iki önemli bitkinin sağlık alanındaki potansiyelini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çalışmalar kapsamında, halk arasında ‘Soryaz’ olarak bilinen ve bilimsel adıyla Allium kharputense olan Harput Soğanı ile ‘Guriz’ olarak adlandırılan Anchusa azurea isimli bitkilerin, özellikle Alzheimer, diyabet ve glokom hastalıklarına karşı etkili olabileceği bilimsel veriler ışığında kanıtlanmıştır. Ayrıca, bu bitkilerin güçlü antioksidan özelliklere sahip olduğu ve çeşitli hastalıkların tedavisinde yeni umutlar vadettiği de detaylı analizlerle ortaya konmuştur.

Çalışmanın Detayları ve Katkılar

Bu önemli araştırma, Şırnak Üniversitesi Teknoloji ve Araştırma Merkezi Müdürü Dr. Öğr. Üyesi Veysel Tahiroğlu’nun öncülüğünde gerçekleştirildi. Çalışmaya; Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. İlhami Gülçin, Siirt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi’nden Doç. Dr. Hasan Karageçili ve Atatürk Üniversitesi’nden Arş. Gör. Kübra Aslan gibi saygın akademisyenler de katkı sağladı. Bu kolektif çaba, çalışmaların bilimsel dergilere yansımasını ve uluslararası arenada tanınırlığını artırdı. Sonuçlar, SCI-Expanded (SCI-Ex) kapsamında Q1 kategorisinde yer alan prestijli bir dergide yayımlanarak, bilim dünyasına önemli bir katkı sağlamıştır.

Çalışmanın Amaçları ve Bulguları

Dr. Öğr. Üyesi Veysel Tahiroğlu yaptığı açıklamada, şöyle dedi: “Bu çalışma, 2024 yılında Şırnak Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Koordinatörlüğü tarafından desteklenerek başladı. Amacımız, bölgenin geleneksel tıbbi bitkilerini bilimsel temellere dayandırarak, modern tıp ile entegre etmektir. Bu kapsamda, halk arasında ‘Soryaz’ veya Latincesiyle Allium kharputense olarak bilinen Harput Soğanı ile ‘Guriz’ veya Anchusa azurea isimli bitkileri, üç temel hastalık olan Alzheimer, diyabet ve glokom hedef alınarak analiz ettik.”

Yapılan çalışmalar neticesinde, özellikle bu iki bitkinin enzim inhibisyonu yoluyla, modern ilaç geliştirme süreçlerine uygun aktif maddeler içerdiği görüldü. Dört ana enzime odaklanıldı: insan karbonik anhidraz enzimi, bütirilkolinesteraz enzimi, asetilkolinesteraz ve α-glukozidaz. Normal standartlara göre yüksek aktivite gösteren bu bitkiler, bölge halkı tarafından kullanılan geleneksel tedavi yöntemlerinin bilimsel açıdan da geçerliliğini ortaya koymuştur.

Bitkilerin Potansiyeli ve Bölgesel Zenginlik

Şırnak’ta doğal olarak yetişen bu bitkilerin, dünya genelinde yaklaşık 900 türü bulunan Allium ailesine bağlı ve Türkiye’de 241 türü tespit edilen bu familyadan önemli bir yeri olduğunu belirtmek gerekir. Ayrıca, bu türlerin yaklaşık %40’ının endemik olarak sınıflandırılması, bölgenin biyolojik zenginliğinin ve genetik çeşitliliğinin altını çizmektedir. Yapılan analizler, özellikle Allium kharputense’nin, diğer türlere kıyasla daha yüksek biyokimyasal etkinlik gösterdiğini ortaya koymuştur.

Gelecekteki Çalışma Alanları ve Potansiyel Uygulamalar

Çalışmanın ilerleyen aşamalarında, kanser hücreleri üzerindeki etkilerin araştırılmasının yanı sıra, antiviral ve egzamaya karşı kullanılabilirliği gibi yeni alanlara yönelmeyi planlıyoruz. Bu iki bitki, özellikle kanserli hücrelerde nasıl bir etki göstereceği konusunda büyük merak uyandırmaktadır. Ayrıca, bu bitkilerin ticari boyutunun da değerlendirilmesiyle, şampuan, sabun ve kozmetik ürünleri gibi çeşitli formülasyonların geliştirilmesi de hedeflenmektedir. Şu an için insan denemeleri yapılmamış olsa da, deney hayvanları üzerinde gerçekleştirilecek çalışmaların, insan kliniklerine geçiş için önemli bir adım olacağı öngörülmektedir.

Son olarak, bu çalışmaların bölge halkına ve ulusal ekonomiye katkı sağlayacak şekilde, geleneksel bilgilerin modern bilimle harmanlanması açısından büyük bir önemi bulunmaktadır. Allah izin verirse, bu bitkilerin tıbbi ve ticari kullanım alanlarındaki potansiyeli, bölgeye yeni değerler kazandıracaktır.