Ne bir deprem oldu ne de volkanik patlama yaşandı: Bir anda dev dalgalar oluştu… Gizemli tsunaminin sırrı sonunda çözüldü

Alaska'nın güneydoğusunda yer alan Endicott Arm bölgesi, Juneau'nun yaklaşık 80 kilometre güneydoğusunda konumlanmış, dar ve uzun bir fiyort sistemi. Bu bölge, yoğun buzullaşma dönemlerine şahit olmuş ve denizden ulaşım sağlanan izole bir doğaya sahip. Turistik gemi turlarının sıkça uğradığı Endicott Arm, Tracy Arm-Fords Teras Ulusal Koruma Alanı'nın da önemli bir parçasıdır. 10 Ağustos sabahı erken saatlerde bu bölgeden gelen beklenmedik ve etkileyici olaylar dikkatleri üzerine çekti.

Dalga ve Su Seviyesi Yükselmeleri

Giriş noktasına yakın olan Harbor Adası'nda, 3 ila 4.5 metre arasında değişen dalgalar kaydedildi. Bu ada, Endicott Arm’ın kuzeybatısında, kıyıya oldukça yakın küçük bir kara parçasıdır ve genellikle az nüfusu sebebiyle seyrek erişilebilen bir bölgedir. Ayrıca, bölgenin önemli noktasında yer alan Sawyer Adası'nda, su seviyesinde 30 metreye kadar (100 feet) yüksek bir yükselme gözlemlendi. Bu ani yükselişler, bölgedeki uzmanların ve gözlemcilerin dikkatini çekti.

Deprem ve Tsunami İlişkisi Tartışmaları

Endicott Arm'da gözlemlenen dev dalgalar sonrası, Alaska Deprem Merkezi olayın nedenlerini araştırmaya başladı. İlk incelemeler, bölgede büyük ölçekli bir depremin yaşanmadığını ortaya koydu. Ancak, sismik aktiviteler veya doğal olayların su seviyelerinin bu kadar yükselmesine neden olabileceği üzerinde duruluyor. Alaska Fairbanks Üniversitesi'nden yardımcı doçent Alec Bennett, bu tür olayların tetiklenmesinde sismik etkenler yerine, özellikle yer hareketleri ve heyelanların önemli rol oynayabileceğine işaret etti. Ayrıca, bölgenin genel durumu ve gözlemler, bu olayın sıradan doğa olaylarından farklı olduğunu gösteriyor.

Gizem Çözülüyor: Büyük Heyelan ve ‘Seiche’

Alaska Deprem Merkezi'nin detaylı analizleri sonucunda olayın asıl nedeni ortaya çıktı. Güney Sawyer Buzulu yakınlarında yaklaşık 40 bin olimpik yüzme havuzuna eşdeğer 3.5 milyar metreküp hacmindeki bir toprak kütlesi yerinden kaymıştı. Bu devasa heyelan, suyun deniz seviyesinden büyük ölçüde yükselmesine ve sonuç olarak bir tsunamiye dönüşmesine neden oldu. Bu olayın ardından, bazı parçalar Sawyer Buzulu'ndan, bazıları ise Tracy Arm Fiyordu'nda yuvarlanıp, suyun içinde sıkışarak 'seiche' adı verilen, kapalı ve yarı kapalı sularda oluşan yankılanan tsunami dalgaları oluşturdu. Alaska Deprem Merkezi, olayın 2015'ten bu yana kaydedilen en büyük heyelan ve tsunami olayı olduğunu açıkladı.

Gözlemler ve Geçmişteki Olaylar

ABD Sahil Güvenlik ekipleri bölgeyi havadan inceledi, yıkım ve heyelanın derecesini gözler önüne seren görüntüler yayınlandı. Uzmanlar, bu olayın 1958 yılında Lituya Körfezi’nde meydana gelen mega tsunami’yi anımsattığını belirtti. O olayda, 7.8 büyüklüğündeki depremin ardından oluşan toprak kayması sonucu dalga 100 metreye ulaşmıştı. Bennett, bu tip olayların, özellikle dar koylar ve göller gibi coğrafi yapılar içerisinde, daha sık yaşanabileceğine dikkat çekti. Ayrıca, bu olayların yerleşim alanlarının dışında gerçekleşmiş olması, büyük bir avantaj sağladı, ancak gelecekte daha büyük risklerin kaçınılmaz olabileceği konusuna işaret etti.

Başka Doğa Olayları ve Önlemler

Juneau’da, tsunami öncesinde başka bir önemli olay daha yaşandı. Bir buzul patlaması sonucu ortaya çıkan büyük sel, bölgede şiddetli yağış ve eriyen buzlar sayesinde gerçekleşti. Özellikle Mendenhall Nehri ve Gölü çevresinde, rekor seviyelerde su yükselmesi gözlendi. Juneau Belediyesi, vatandaşlara tehlike arz eden alanlardan uzak durmalarını ve nehir kıyılarında dikkatli olmalarını önerdi. Bu önlemler sayesinde, yaklaşık 4 kilometrelik geçici setler inşa edilerek büyük bir felaketin önüne geçildi. Yetkililer, yüzlerce evi korumayı başardıklarını ve maddi külfetin önemli bir kısmını karşılamalarıyla maliyetleri azaltmış olduklarını dile getirdi.

Tarihsel ve Güncel Riskler

Geçmişte de benzer patlamalar ve seller yaşanmış olup, alınan önlemler zamanında yapılmış görünüyor. 2023 ve 2024 yıllarında buzul erimeleri sonucu yaklaşık 300 ev ciddi sel felaketlerine maruz kalmıştı. Bu olaylar, iklim değişikliği ve bölgesel risklerin artışını gösteriyor. Alaska’da gerçekleşen bu doğal afetler, hem devasa heyelan ve tsunamiler hem de buzulların hızla erimesiyle ortaya çıkan sel olaylarının, yalnızca doğa olayları değil, aynı zamanda insan kaynaklı tehditlerin de sonucu olduğunu gösteriyor. Uzmanlar, bu tür olayların önüne geçmek için uzun vadeli planlara ve dirençli altyapıya ihtiyaç duyulmasını vurguluyor. Bu sayede, daha büyük felaketlerin önüne geçilebilir ve bölgede yaşamını sürdürenler korunabilir.