Kölelik ve İnsanlık Tarihindeki Derin İzler

Dünya genelinde yüzlerce yıldır süregelen ve yüz milyonlarca kişinin özgürlüklerinden mahrum bırakılmasına neden olan kölelik, ilk kez yaklaşık 234 yıl önce, 1791 yılında Karayipler’de bulunan Santo Domingo adasında büyük bir direnişle karşılaştı. Batı sömürgecileri tarafından koparılıp zorunlu çalıştırılan Afrika kökenli insanlar, 23 Ağustos 1791’de Fransız sömürge idaresine karşı bağımsızlık mücadelesi başlattılar.

Birçok zorlu savaşın ardından, bu insanlar sadece özgürlüklerini kazanmadı; aynı zamanda bağımsız bir devlet kurarak köleliği resmi olarak kaldıran ilk siyasi yapı olmayı başardı. Tarih boyunca “Haiti Devrimi” olarak anılan bu olay, dünya genelinde kölelik karşıtı hareketlere ilham verdi. Birleşmiş Milletler UNESCO, 1998’de bu devrimin başladığı günü, “Uluslararası Köle Ticaretinin Anılması ve Köleliğin Kaldırılması Günü” olarak belirledi.

Kölelik ve Sömürgecilik Tarihinde Dar Boğaz

Köle ticareti, coğrafi keşifler ve sömürgecilik döneminde hız kazanarak milyonlarca insanın yurtlarından koparılmasına sebep oldu. Tarih kayıtları, yaklaşık 25 ila 30 milyon Afrikalının, Atlantik ve Hint Okyanusu üzerinde farklı kıtalara taşındığını gösteriyor. Bu zorunlu göç, sadece kültürel yapıların dönüşümüne yol açmakla kalmadı; aynı zamanda büyük bir ekonomik sömürü düzeninin temelini oluşturdu.

Transatlantik “Üçgen Ticaret” sistemi, Avrupa’dan Afrika’ya silah ve endüstriyel ürünlerin taşınmasıyla başladı, karşılığında köleler alınarak Amerika ve Karayipler’de satıldı. Elde edilen ürünler ise tekrar Avrupa’ya götürülüyordu. Bu süreç, yaklaşık 18 ayda tamamlanıyordu ve Fransa, İngiltere, İspanya, Portekiz ve Hollanda başlıca aktörlerdi. Ayrıca, 17. ve 18. yüzyıllarda Hint Okyanusu’nda da Köle ticareti hızlanmış ve Madagaskar, Seyseller, Komor ve Mauritius gibi adalarda köle ticareti yapılmıştır.

İdeolojik Bağlar ve Sosyal Eşitsizlikler

Kölelik, ekonomik faydaların ötesinde, “siyahların aşağı, beyazların üstün olduğu” görüşünü güçlendiren ideolojik bir yapıya da zemin hazırladı. Haiti Devrimi’ni başarıyla sonuçlandıran Haitililer, kölelik ve ırkçılığı temelinden sarsarken, kendi özgürlüklerini kazanan toplumlar, sonrasında kölelik karşıtı hareketlere ve insan hakları mücadelelerine öncülük etti.

UNESCO ve “Köle Güzergahı” Projesi

UNESCO, köle ticaretinin etkilerini anmak ve köleliğin kaldırılmasını kutlamak amacıyla “Köle Güzergahı” adını taşıyan bir proje yürütüyor. Her yıl 23 Ağustos’ta gerçekleştirilen etkinlikler kapsamında sanatçı ve araştırmacılar, fotoğraf ve video sergileri ile tarihsel çalışmalarla konunun uluslararası hafızada yer edinmesini sağlıyor. UNESCO’nun oluşturduğu uzmanlar ve tarihçilerden oluşan uluslararası komite, bu etkinliklerle kölelikle ilgili bilgilerin güncel tutulmasına katkıda bulunuyor.

Modern Kölelik ve Günümüzdeki Durum

Resmi kayıtlarda kölelik yasak olsa da, günümüzde farklı biçimlerde modern kölelik devam ediyor. Birçok ülke ve bölge, özellikle Afrika ülkeleri gibi, geleneksel kölelik uygulamalarına rastgele yer veriyor. Uzmanlar, küresel ekonomik ve toplumsal adaletsizlikler nedeniyle köleliğin ortadan kalkmadığını, yeni biçimlerde ve gizli yollarla sürdürüldüğünü belirtiyor. Bugün yaklaşık 50 milyon insan, zorla çalıştırma, insan ticareti veya zorla evlendirme gibi yöntemlerle özgürlüklerinden mahrum bırakılmış durumda.

• Hindistan, Çin, Pakistan, Kuzey Kore, Nijerya, Endonezya ve Kongo, modern köleliğin en yaygın görüldüğü ülkeler arasında
• Fırsat eşitsizlikleri, yoksulluk ve adaletsizlikler, yeni sömürü düzenlerini besliyor
• Uluslararası hukuki olarak yasaklanmış olmasına rağmen, farklı biçimlerde varlığını sürdürüyor