Barışın kaderini değiştirebilecek kritik bölge: Putin Donbas’ta neden ısrarcı?

Vladimir Putin, Rusya Devlet Başkanı, savaşın en kritik coğrafi merkezlerinden biri olan Donbas bölgesini uzun süredir kontrol altına almayı hedeflemektedir. Bu bölge, 2014 yılından itibaren Kremlin tarafından çeşitli şekillerde ele geçirilmek istenmiş ve bölgedeki nüfuzunu artırmak amacıyla çeşitli adımlar atılmıştır. Putin’in bu bölgeyi yeniden kazanmak istemesinin temelinde, bölgenin hem stratejik hem de ekonomik önemi yatmaktadır.

Donbas, zengin kömür yataklarına sahip olmasıyla bilinirken, aynı zamanda Ukrayna’nın tahıl ambarı olarak da önemli bir yere sahipti. Bu bölge, geleneksel olarak Rusça’nın yoğun şekilde konuşulduğu, liman kenti Mariupol ve Putin’in yakın zamanda Rus toprağı olarak gördüğü Luhansk ile Donetsk gibi bölgeleri içermektedir. İki taraf arasındaki çatışmalar, bölgenin kontrolü için yıllardır sürmekte olup, bu çatışmaların yoğunluğu zaman zaman ülke içi ve uluslararası ortamda büyük yankı uyandırmıştır.

Donbas ve Rusya-Ukraine Savaşı Süreci

2014 yılıyla birlikte Ukrayna içindeki iktidar değişiklikleri ve Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesi, Donbas’taki ayrılıkçı hareketleri tetiklemiştir. Bu süreçte, bölgedeki yerel yönetimler Rus bayrağıyla donanmış ve bağımsızlık yönünde adımlar atmıştır.

2022 yılında düzenlenen referandumlarla birlikte, bölgede Ukrayna’dan ayrılma yönünde kararlar alınmış ve bu adımlar, uluslararası toplum tarafından tanınmayan de facto devletlerin kurulmasına neden olmuştur. Bu devletler arasında, yalnızca Rusya’nın resmi olarak tanıdığı Donetsk Halk Cumhuriyeti (DHC) ve Luhansk Halk Cumhuriyeti (LHC) bulunmaktadır.

Görüş ve analizler, bu bölgelerin %87’sinin 2014’ten itibaren Rusya ve Rusya yanlısı güçler tarafından kontrol altına alındığını göstermektedir. Ukrayna ile Rusya arasındaki çatışmalar, bölgedeki en kanlı ve yoğun çatışmalara sahne olmaya devam etmektedir. Ukrayna yetkilileri ve uzmanlar, çatışmaların devam etmesi halinde, on binlerce kişinin hayatını kaybetme riskinin sürdüğüne dikkat çekmektedir.

Putin’in Neden Donbas’ı İstiyor?

İki Avrupa yetkilisinin ifadelerine göre, Putin, Donald Trump ile Alaska’daki görüşmelerinde, Ukrayna güçlerinin Donbas’tan kesinlikle çekilmesini talep etmiştir. Bu taleple birlikte, Putin bölgede karşılığında Ukrayna’yı başka çatışmalardan uzak tutmayı ve saldırılarını durdurma noktasında yazılı güvence talep etmiştir.

Görüşme sonrası, Trump destek verircesine, Zelenski’yi bu öneriyi kabul etmeye çağırmış olsa da, Ukrayna lideri bölgeden vazgeçmek gibi bir niyetlerinin olmadığını, “Donbas’tan ayrılmayacağız” diyerek açıkça dile getirmiştir. Bu bölge, tarihsel anlamda Rusya ile yakın bağlara sahip olup, özellikle Rusça konuşulan bölgelerden biridir ve 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bu özellikleriyle öne çıkmıştır.

Putin, savaşın ilk dönemlerinde, Kiev’deki hükümeti hedef alarak, bölgede yaşayan Rusça konuşan halkı koruma iddiasıyla askeri ve mali desteğini artırmıştır.

New York Times’a göre, Putin için Donbas’ın kontrolü, politikalarının kayda değer bir başarısı olarak görülmekte. Bazı uzmanlar, Kremlin’in bölgedeki hakimiyet alanını korumak adına, diğer işgal ettiği bölgelerle takas yapmaya da hazır olabileceğini öne sürmektedir. Bu bağlamda, eski Kremlin danışmanı Sergey Markov, Donbas’ın Moskova tarafından “daha fazla” kabul edildiğini, Donetsk ve Luhansk dışındaki bölgelerin de bu kapsama alınması için çaba sarf edildiğini belirtmektedir. Ancak, vatandaşların genel eğilimine bakıldığında, Rusya’daki halkın sadece dörtte birinin, bölgenin Rusya’ya katılmasını desteklediği görülmektedir.

Putin’in Donbas’ta Durumu ve Gelecek Planları

Putin’in, zaman zaman Ukrayna’nın diğer bölgelerine de yönelik geniş çaplı ilhak planlarını ima ettiği, Batılı ve Ukrayna yetkililerde endişeleri artırmaktadır. Uzmanlar, Kremlin’in amacının, Zelenski hükümetinin devrilip, Rusya yanlısı yeni bir yönetim kurulana kadar savaşı sürdürebilmek olduğu görüşündedir.

Savaş yanlıları, Kremlin’in savaşın devam etmesiyle, bölgedeki kontrolü kaybetmemek için ısrarcı olacağını öne sürmektedir. Öte yandan, bazı analizlere göre Rusya’nın, ekonomik ve askeri kaynaklarının yeterliliği, bölgenin ötesindeki ilerlemelerin mümkün olup olmadığını belirlemektedir.