Rusya’daki deprem kafaları karıştırdı: Yok olan levha mı neden oldu? ‘Aynı süreci şu anda Akdeniz’de de yaşıyoruz’

BBC’nin iklim ve bilim muhabiri Esme Stallard tarafından gerçekleştirilen detaylı araştırma ve analizler, Kamçatka Yarımadası açıklarındaki son depremin ardındaki jeolojik mekanizmayı derinlemesine ortaya koyuyor. Bu büyük sarsıntı, sadece bölgesel değil, aynı zamanda kıtasal levha hareketlerinin karmaşık ve gizemli doğasını anlamamız açısından önemli bir örnek teşkil ediyor.

Stallard’ın çalışmasına göre, Dünya yüzeyinde gerçekleşen her büyük deprem, genellikle devasa levha hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkar. Kamçatka bölgesinde ise Pasifik levhası, kuzeybatıya doğru ilerlerken, karşısında yer alan ve oldukça küçük olan “Ohotsk mikrolevhası” ile çarpışmaya başlar. Bu karşılaşma, jeolojik açıdan büyük bir hareketlilik ve enerji birikimine neden olurken, söz konusu hareketlilik, küresel ölçekteki tektonik süreçlerin en etkileyici örneklerinden biri olarak karşımıza çıkar.

Pasifik levhası, yoğunluğu ve büyüklüğü nedeniyle mikrolevhanın altına doğru dalış eğilimi gösterir. Bu dalış sürecinde levha, yerin derinliklerine ilerlerken yüksek sıcaklık ve basınca maruz kalır; bu da, adeta “yok olma” izlenimi yaratır. Ancak, bu süreç her zaman sorunsuz işlemez. Levhaların birbirine sürtünmesi ve sıkışması sonucunda, yüksek gerilim ve enerji birikir. Bu birikim, ani serbest kalma anlarında büyük depremlere, özellikle de megasıkıştırma veya megathrust depremlerine neden olur. Bu hareketler, dünyanın farklı noktalarında zaman zaman büyük yıkımlar ve tsunami dalgalarıyla sonuçlanır.

Jeolojik Mekanizmanın Derinlikleri

Stallard’ın analizinde, okyanusal levhaların kıtasal levhalardan daha ağır yapıya sahip olduğu ve bu yüzden daha kolay altına dalma eğiliminde oldukları vurgulanıyor. Bu durum, özellikle Pasifik’teki levha sınırlarında yoğun olarak görülür. Prof. Dr. Süleyman Pampal ise bu durumu, “Yok olma” kavramını detaylandırarak açıklıyor: “Levha, alta doğru dalarken, ucu yerin derinliklerindeki sıcak ve erimeye yatkın bölgelere ulaşıyor. Burada malzeme eriyerek, yükselerek yüzeye ulaşma eğilimi gösterir. Bu yükselme, volkanik aktiviteye neden olur ve levhanın uç kısmı eriyip, yüzeye çıkma fırsatı bulur. Bu süreç, levhanın tamamen kaybolması anlamına gelmez, sadece belirli bölümlerinin dönüşümü veya erimesidir.”

Akdeniz ve Diğer Bölgesel Örnekler

Prof. Pampal, bu jeolojik hareketlerin sadece Kamçatka veya Pasifik bölgesiyle sınırlı olmadığını, benzer süreçlerin Akdeniz’de de yaşandığını belirtiyor. “Afrika Levhası, Anadolu Levhası’nın altına dalmakta ve bu hareketler Ege bölgesinde de devam etmektedir. Bu da, sıcaklık ve erime süreçlerinin bölgesel olarak devam ettiğini gösteriyor. Aynı zamanda, bu hareketlilik, bölgenin jeolojik ve volkanoik yapısına katkı sağlar” diyerek, bölgenin jeotermal ve volkanik özelliklerinin bu hareketler sonucunda şekillendiğine dikkat çekiyor.

Tsunami ve Bölgesel Etkiler

Kamçatka ve çevresinde meydana gelen bu büyük depremler, Vanuatu, Solomon Adaları ve Papua Yeni Gine gibi ülkelerde de tsunami tehlikesini artırdı. Uluslararası düzeyde, Pasifik Okyanusu genelinde toplamda 17 ülke, tsunami uyarısı ve alarmıyla bölgeyi dikkatle izliyor. Bu uyarılar, bölgedeki yaşam ve denizcilik faaliyetleri açısından son derece kritik öneme sahip. Prof. Dr. Pampal, bu noktada, “Okyanus ortası sırtları boyunca sürekli lav çıkışlarının ve hareketli levha sınırlarının, büyük depremler ve volkanik patlamalar için zemin hazırladığını” vurguluyor.

İleriye Dönük Değerlendirmeler ve Olası Artçılar

Rusya’da gerçekleşen son depremin, aynı mekanizmanın sonucu olduğunu belirten Pampal, bu tür olayların, özellikle de megasıkıştırma depremlerinin, bölgedeki aktif levha sınırlarında devam edeceğine işaret ediyor. “Artçı sarsıntıların büyüklüğü, teorik olarak 7,8 büyüklüğüne kadar ulaşabilir. Bu olasılığı göz ardı etmek doğru değildir ve bölgedeki aktif levha sınırlarının izlenmesi büyük önem taşımaktadır” diye ekliyor.

Sonuç olarak, bu jeolojik olaylar, Dünya’nın dinamik ve sürekli değişen yapısına ışık tutarken, bölgesel ve küresel riskleri de beraberinde getiriyor. Bilim insanları ve jeologlar, bu hareketleri yakından takip ederek, olası afetlere karşı önlemler geliştirmeye devam ediyorlar.