Biyoeşdeğer Hormon Tedavisi: Gerçekler ve Yanlışlar

Biyoeşdeğer hormon tedavisi (BHRT): Doğal mı, güvenli mi?

Biyoeşdeğer hormon tedavisi, menopoz döneminde hormon seviyelerinin düşmesiyle ortaya çıkan semptomları hafifletmek amacıyla kullanılan ve vücutta doğal hormonlara oldukça benzeyen maddeleri içeren bir tedavi yöntemidir. Ancak, bu yöntemin popülaritesi artarken, beraberinde birçok iddia ve soru da gündeme gelmektedir. Peki, biyoeşdeğer hormonlar gerçekten bir mucize mi yoksa sadece abartılan bir tedavi mi? İşte bu konuda bilimsel gerçekleri detaylı şekilde inceleyeceğiz.

Biyoeşdeğer hormon nedir? Bu tedavi gerçekten yeni mi?

Dr. Kağan Kocatepe’nin de belirttiği gibi, biyoeşdeğer hormonlar, vücudumuzun doğal östrojenleri olan estradiol ve progesteronun, laboratuvar ortamında bitkisel kaynaklardan sentezlenmiş formlarıdır. Eskiden, hormon replasman tedavisi (HRT) kapsamında kullanılan konjüge östrojen, hamile kısrak idrarından elde edilen ve maliyet açısından uygun olan bir formdu. Günümüzde ise, piyasada bulunan çoğu ilaç, sentetik değil, doğal bitkisel kaynaklı estradiol ve progesteron içermektedir. Bu ilaçlar, vücutta doğal hormonlara birebir uyum sağlar ve ağızdan, jel veya flaster şeklinde kullanılabilirler. Bu nedenle, biyoeşdeğer hormonlar, aslında uzun süredir var olan ve kullanılan bir tedavi biçimidir, yeni bir buluş değildir.

Kişiye özel biyoeşdeğer hormon tedavisi ve hazır ürünler

Türkiye’de, kişiye özel hazırlanan biyoeşdeğer hormonlar, eczanelerde jinekologların reçetesiyle hazırlanan formüller şeklinde de uygulanabilmektedir. Bu durumda, ilaçlar, hastanın ihtiyaç ve özelliklerine göre dozaj ve form açısından özelleştirilir. Ancak, bu kişiye özel ürünlerin maliyetleri yüksek olabilir ve kalite kontrolü açısından standartlar değişiklik gösterebilir. Öte yandan, hazır ürünler, Sağlık Bakanlığı onaylı, fabrikasyon ve standardize edilmiş formüllerle üretilmektedir ve genellikle daha güvenilir kabul edilir. Bu ürünler, dozaj ve etkinlik açısından daha belirgindir ve kullanımı daha pratiktir.

Her yaş grubuna uygun mu?

Menopoz döneminde biyoeşdeğer hormon tedavisi, yaşam kalitesini artırmak, sıcak basması, gece terlemeleri, vajinal kuruluk ve cinsel isteksizlik gibi şikayetleri hafifletmek amacıyla uygun olabilir. Ancak, her kadın bu tedaviyi kullanmaya uygun değildir. Özellikle, kalp damar hastalığı, meme veya rahim kanseri öyküsü, damar tıkanıklığı, aktif karaciğer hastalıkları veya kan pıhtılaşma bozukluğu gibi risk faktörleri bulunan kadınlar, bu tedaviyi kullanmamalıdır. Ayrıca, menopozun üzerinden 10 yıldan fazla zaman geçmiş kadınlarda, kalp ve damar hastalıkları riskleri artabilir. Bu nedenle, tedavi kararı, kişinin yaşına, sağlık durumuna ve risk faktörlerine göre doktor tarafından titizlikle değerlendirilmelidir.

“Doğal” ifadesi ve güvenlik algısı

“Doğal” kelimesi, biyoeşdeğer hormonlar söz konusu olduğunda sıkça yanlış anlaşılmaktadır. Bu maddeler, bitkisel kaynaklardan elde edilse de, laboratuvarda kimyasal işlemlerle insan hormonlarına dönüştürülmüş farmasötik ürünlerdir. Dolayısıyla, “doğal” olması, otomatik olarak güvenli oldukları anlamına gelmez. Bu hormonlar, meme ve rahim dokuları üzerinde etkili olup, kanser riskleri, damar tıkanıklığı gibi yan etkiler taşıyabilir. Bu nedenle, “doğal” etiketi, güvenliğin garantisi değildir.

Bilimsel çalışmalar ve biyoeşdeğer hormonların faydaları

Mevcut bilimsel veriler, biyoeşdeğer hormonların menopoz semptomlarını hafifletmede etkili olduğunu göstermektedir. Özellikle, sıcak basması, gece terlemeleri, vajinal kuruluk ve cinsel sorunlar gibi belirtilerde %70-90 oranında iyileşme sağladığı bilinmektedir. Ayrıca, kemik yoğunluğunu koruma ve osteoporoz riskini azaltma konusunda da olumlu etkiler görülmüştür. Ancak, kalp damar sağlığı üzerindeki etkiler, geç menopozda kesinlik kazanmış değildir ve tartışmalıdır. Alzheimer, bilişsel fonksiyonlar, cilt ve saç sağlığı gibi alanlarda yapılan çalışmalar ise henüz kesin sonuçlar vermemektedir. Bunların dışında, “anti-aging” gibi iddialar da bilimsel olarak kanıtlanmamıştır.

Uzun vadeli kullanım ve riskler

Biyoeşdeğer hormon tedavisinin, kısa vadede semptomları hafifletmekte başarılı olduğu gibi, uzun vadede bazı ciddi riskleri de beraberinde getirebilir. Uzun süreli kullanımı, meme kanseri riskini artırabilir, rahim içi kalınlaşmasına neden olup rahim kanseri riskini çoğaltabilir. Ayrıca, damar tıkanıklıkları, pıhtılaşma eğilimi ve inme riski de göz önüne alınmalıdır. Bu riskler, özellikle, östrojen ve progesteronun birlikte kullanımıyla artar. Bu nedenle, tedavi süresi ve dozu, doktor kontrolü ve kişisel risk analizine göre ayarlanmalıdır. Kısacası, biyoeşdeğer hormonlar, doğru kullanıldığında etkili olsa da, riskleri minimal değildir ve dikkatli olunmalıdır.

Türkiye’de biyoeşdeğer hormonlara erişim ve SGK durumu

Türkiye’de, biyoeşdeğer hormonlar genellikle eczanelerden doktor reçetesiyle temin edilmektedir. Standart ürünler, ruhsatlı ve onaylı fabrikasyon ilaçlar şeklinde bulunurken, kişiye özel hazırlanan formüller ise, uzman hekimler tarafından eczanelerde hazırlanabilir. Bu ürünler, doz ve form açısından kişiselleştirilebilir ve hastanın ihtiyaçlarına göre ayarlanabilir. SGK, standart ürünleri karşılamakta olup, kişiye özel hazırlanan kompound ürünleri genellikle kapsamamaktadır. Ancak, bu alanda uzmanlaşmış klinik merkezler ve eczaneler, kişiye özel biyoeşdeğer hormonlar sunmaktadır.

Etki süresi ve tedaviye yanıt

Biyoeşdeğer hormon tedavisinin etkisi, kullanılan form ve dozaja göre değişmekle birlikte, çoğu hastada birkaç gün ile birkaç hafta arasında belirgin bir rahatlama hissedilir. Tedaviye yanıt, hormon seviyelerinin doğru ayarlanmasıyla optimize edilir. Bu nedenle, tedavi başlangıcında ve devamında düzenli takip ve hormon seviyelerinin ölçümü önemlidir.

Hastalar için öncesinde yapılması gerekenler

Bu tedaviye başlamadan önce, kapsamlı bir sağlık değerlendirmesi yapılmalıdır. Kan testleri, hormon seviyeleri, meme ve jinekolojik muayene, mamografi ve kemik yoğunluğu ölçümleri gibi tetkikler, tedavinin uygunluğunu belirlemek amacıyla gereklidir. Böylece, riskler minimize edilerek en uygun tedavi planı oluşturulur.

Medyada ve sosyal medyada yanlış bilinenler ve gerçekler

Sosyal medya ve bazı medya organlarında, biyoeşdeğer hormonlar hakkında birçok yanlış bilgi dolaşmaktadır. Bunlar arasında, bu maddelerin tamamen doğal ve risksiz olduğu, her kadına uygun olduğu ve mucizevi sonuçlar sağlayacağı yönündeki iddialar yer almaktadır. Oysa, bilimsel veriler, bu hormonların da etkili ve risk taşıyan maddeler olduğunu göstermektedir. Güvenli ve etkili tedavi, uzman hekim kontrolü ve doğru dozajla mümkündür. Bu nedenle, hastalar, sosyal medyadaki bilgiler yerine, uzman görüşlerine ve bilimsel kaynaklara yönelmelidir.