Hakimin Reddi ve Sebepleri

Hakimin Reddi Nedir?

Hakimin reddi, bir mahkemede görev yapan hakimin, taraflardan veya kendisinden kaynaklanan nedenlerle, kendisinin ilgili davaya bakmaktan çekilmesini talep etmesi işlemidir. Bu talep, hakimin tarafsızlığını şüpheye düşüren durumlar ortaya çıktığında veya hakimin yasaklılık halleri söz konusu olduğunda gündeme gelir. Hakimin reddi, mahkemenin karar verme sürecinde adil ve tarafsız bir yargılama yapılabilmesi adına oldukça önemli bir mekanizmadır.

Hakimin Reddini Gerektiren Durumlar

Hakimin reddi sebepleri iki temel başlık altında toplanabilir:

• Hakimin Davaya Bakmaktan Yasaklı Olduğu Haller (Yasaklılık Halleri): Bu durumlar kanunlarda açıkça belirtilmiş olup, hakimin o davaya bakması kesinlikle yasaktır. Örnekler şunlardır:
  • Bir karar veya hükme katılan hakimin, yüksek mahkeme tarafından bu karara ilişkin olarak verilecek karar veya hükme katılamaması.
  • Aynı işte soruşturma aşamasında görev yapan hakimin, kovuşturma aşamasında görev yapamaması.
  • Yargılamanın yenilenmesi halinde, önceki yargılamada görev yapan hakimin, aynı işte tekrar görev alamaması.
• Hakimin Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Diğer Sebepler: Bu kapsamda yer alan nedenler, hakimin tarafsızlığı konusunda ciddi endişeler uyandıran durumlardır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 36'da örnekler verilmiş olup, bunlar sınırlayıcı değildir:
  • Davada, taraflardan birine öğüt veya yol gösterdiği durumlar.
  • Taraflardan birine veya üçüncü kişiye, kanunen gerekmediği halde görüş bildirmesi.
  • Tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hakim veya hakem sıfatıyla hareket etmiş olması; uyuşmazlıkta arabuluculuk veya uzlaştırmacılık yapması.
  • Davanın, dördüncü derece dahil olmak üzere yansoy hısımlarına ait olması.
  • Dava sırasında, taraflardan birisi ile kişisel düşmanlık veya husumet ilişkisi bulunması.
  • Hakimin, şüpheli, sanık veya mağdur ile evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi kurması.

Hakimin Reddi Talebini Kim İnceler?

Hakimin reddi talebini inceleyecek merci, reddi talebinde bulunan hakimin görev yaptığı mahkemeye ve mahkemenin yapısına göre farklılık gösterebilir. Genel olarak uyulan kurallar şunlardır:

• Genel Kural: Redd-i talebi, reddedilen hakimin katılımı olmadan, onun bağlı olduğu mahkeme tarafından incelenir. Bu, mahkemenin tarafsızlığını koruma amacıyla benimsenmiş bir ilkedir.
• Mahkeme Toplanamıyorsa veya Tek Hakimli Mahkemelerde:
  • Reddi istenen hakim sulh ceza hakimi ise, bulunduğu yargı çevresi içindeki asliye ceza mahkemesi tarafından incelenir.
  • Reddi istenen hakim tek hakimli asliye ceza mahkemesine mensup ise, bölgedeki ağır ceza mahkemesi bu incelemeyi yapar.
  • Reddi talebinde bulunan hakim, tek hakimli asliye hukuk mahkemesine bağlı ise, yine aynı yerdeki başka bir mahkeme veya hakim tarafından değerlendirilir. Eğer o yerde başka bir asliye hukuk veya ceza mahkemesi yoksa, en yakın mahkeme veya hakim devreye girer.
  • Reddi talep edilen sulh hukuk hakimi ise, o yerdeki diğer sulh hukuk hakimi tarafından incelenir. Eğer başka sulh hukuk hakimi yoksa, sırasıyla diğer hukuk ve ceza hakimleri, ya da en yakın bölgedeki mahkeme devreye girer.
• Bölge Adliye Mahkemeleri Ceza Dairelerinin Reddini İncelenmesi: Reddedilen başkan ve üyelerin görev yaptığı daire, katılmaksızın, doğrudan kendi iç prosedürleriyle inceleyip karar verir.